Puduhepa ve Kız Kardeşleri

Çatışma Çözme Becerisi Geliştirme

Çatışma yaşam içinde doğaldır, bireysel farklılıkların doğal bir sonucudur. Çatışma çözme yolları çocukluk döneminde öğrenilir ve çatışma çözerek kimliklerimizi geliştiririz. Çocukluk yıllarında öğrenilen bu becerinin otomatik bir biçimde işlediği görülür, bu yüzden çatışma yaşandığında sağlıklı çözmek için problem çözme becerilerimizi geliştirmemiz gerekir. Bu becerileri iletişimle çalışarak geliştirdiğimizde, sadece kişiler arası problemleri değil, dünyadaki problemleri de çözebiliriz. Tıpkı Puduhepa’nın savaş problemini barışı getirerek çözdüğü gibi.. Peki bu kolay olmuş mudur? Puduhepa düşündü, merak etti, sordu, anlamaya çalıştı, yeni bir fikir buldu ve uyguladı, mektuplar yazdı, kil tabletler yazdırdı, vazgeçmedi ve başardı. Peki sen Puduhepa’nın yerinde olsaydın, barışı sağlamak için neler yapardın, karşındakine ne söylerdin, barış ne için gereklidir? İkna edemeseydin, deneyeceğin ikinci yol ne olurdu? Peki günlük hayatta aşağıdaki çatışmaları nasıl çözerdin?
Çocuk ile Çocuk: Hafta sonu ailecek bir etkinlik yapmaya karar verdiniz. Sen sinemaya gitmek istiyorsun, kardeşin ise parka gitmek istiyor. Annen ve baban ise ortak bir karar vermenizi bekliyorlar. Ne yapardın?

(Yetişkinlerin belirleyici olmadan, çocukların isteklerini dile getirmeleri ve birinin diğerini ikna etmesi beklenir. Dış etkenlere bakılabilir, hava durumu, seans saatleri belirleyici olabilir, sinemada filmi kardeşinin, parkta oyunu kendisinin seçmesine karar vermeleri ortak bir çözüm olabilir.  “Sorunu ısrar ederek çözemezsiniz, sinemaya gidersek kardeşin, parka gidersek sen mutsuz olabilirsin. İkinizin memnun olacağı ne yapabiliriz?” gibi sorularla, birbirlerine zarar vermedikleri sürece müdahale edilmeden rehberlik edilmelidir.  Sorunu kendileri çözdükçe bağımsızlık duyguları gelişir. Yetişkinden destek almak son çare olduğunda, muhakeme ve sorumluluk duygusu gelişir.)
Çocuk ile Çocuk: Arkadaşın oyun oynarken/şakalaşırken sana vurdu, canın acıdı. Tepkin ne olur?

(Aynı şekilde vurarak karşılık vereceğini söylediğinde, haklı konumunu kaybedecektir. Bir sorun olduğunda yetişkine gitmeden önce, arkadaşına ne hissettiğini ifade etmeye, kendisinden özür dilemesini istemeye yönlendirilebilir.  Arkadaşının niyetine bakmalı, tekrarlıyorsa zorbalığa maruz kalmamak için yetişkinle paylaşmalıdır.)Benzer bir olay yaşadın mı? (Zorbalığa maruz kaldığı veya zorba davranışlar sergilediği durumlar oluyor mu?)

Çocuk ile Çocuk: Arkadaşın sana ait bir eşyanı senden izinsiz alıp kullandı. Ne yaparsın?

(Eşyalar izinsiz alınırsa ne olur? Azalır, hırsızlıkla suçlanırız, tekrar kullanamayız vb.. Ne yapabiliriz?Yetişkine gitmeden önce, bir ihtiyacı olduğunda nereden karşılayabileceğini arkadaşına göstermesi, kendisinden izin alırsa paylaşabileceğini söyleyebileceği, izinsiz almaya devam ederse güvendiği bir yetişkinle paylaşabilmesi beklenir.)
 
Çocuk ile Grup: Arkadaşların seni oyunlarına dahil etmek istemiyorlar, seni dışlıyorlar. Ne yaparsın?

(Şikayet edip karşı tarafı suçlamadan önce, “Beni dışladığınızda ne hissediyor olabilirim?” gibi bir soruyla arkadaşlarının empati yapmasını sağlayabilir. “Şu rolde oynayabilirim olur mu?” önerisiyle kendi isteğini bir teklifle dile getirerek kendini oyuna aldırabilir. Bu stratejiyi benimseyen çocuklar yetişkinliklerinde başarısız olduklarında pes etmeden, karşı tarafı suçlamadan amaca ulaşmak için çabalayacaklardır.)
Çocuk ile Grup: Arkadaşların, bir arkadaşının görünüşüyle, ismiyle veya tavırlarıyla alay ediyor. Bu kötü davranma tekrar ediyor ve senin de katılmanı istiyorlar. Ne yapardın? Arkadaşın ne hissediyor olabilir? Alay eden arkadaşlarınla ilgili tavrın ne olurdu? Benzer bir olay yaşadın mı?

Bu gibi sosyal durumda verilmesi gereken tepkileri çocuklar ailelerinden ve çevrelerinden görerek/duyarak öğrenir. Alınan kararlarda payı olan çocuklar, sorunu da sahiplenir ve sorumluluk alır. Yetişkin, çocuğun duygularını ifade ettikten sonra, arkadaşlarının dalga geçmesi hoşuna gitmemiş, kızmışsın/üzülmüşsün, ne yapabilirsin? sorusu ile sorunun sorumluluğunu çocuğa vererek çözüm üretmesini sağlayabilir.  
Çocuk ile Yetişkin: Teknolojik bir aletle(telefon/tablet/bilgisayar vb) oynamak istediğini söylüyorsun ancak ebeveynin meşgul olduğunu, biraz beklersen oynayabileceğini söylüyor. Ne hissederdin, ne yapardın?

(Hissettiği duyguyu ifade etmesi istenir. Çocuk sorumluluklarını yerine getirmiş ve oyun saatinde ise, oyun oynama hakkını ifade edebilir. Çocuk öfke veya üzüntü benzeri bir duygu ifade ediyorsa, ebeveyn, “Hemen almak istediğin için bekleyecek olmak seni üzdü/öfkelendirdi.” gibi bir cümleyle anlaşıldığını hissettirebilir. Ebeveyn birlikte oynayabilecekleri ekransız bir oyun teklif edebilir, oyun türü ve süresi konusunda karşılıklı anlaşmaya gidilmelidir, süre bitmeden önce hatırlatma yapılmalıdır.)

 Çocuk ile Yetişkin: Çocuk yemek yemek istemediğini ifade ediyor, yetişkin ise yemesini istiyor. Bu çatışma nasıl çözülebilir?
(Çocuğun yemek yemesini istemek, aslında kimin arzusudur? Yemesi için ısrar etmeden, yemeğin faydalarından bahsetmeden önce çocuktan reddedişinin sebebini ifade etmesi beklenir, bazen insanın canı bir şey yemek istemeyebilir, sağlık sorunu olabilir, daha az sevdiği bir yemek olabilir, vücudu açlık sinyali vermiyor olabilir, farkındalık ve kabul ile çocuğun görülme ihtiyacı giderilir. Ailecek sofraya oturulduktan sonra, yemek bitene kadar istediği zaman aranıza katılabileceği mesajı verilir. Yemekle ilgisi olmayan cezalar veya “üzülürüm” gibi duygusal tehditler sağlıklı değildir, yemek yememenin sonucu ancak aç kalmak ve beslenememek olabilir, böylece çocuk neden-sonuç ilişkisini öğrenebilir.)

Zorlayıcı duygularda önce kendisine/başkasına zarar vermeyen kişisel bir yöntemle(nefes egzersizi vb) sakinleşmesi, sonra uyarmak için duygularını ifade etmesi, arkadaşlarından yardım isteyebilmesi, güvendiği yetişkinlerle paylaşabilmesi, sağlıklı çatışma çözme becerileri için temeldir. Sorunu taraf tutmadan, kimseyi suçlamadan anlatması istenebilir. “Kim ne yaptı, sen ne hissettin? Ne yapabiliriz?” soruları destek olur.  Çocukların sorumluluk duygusu gelişmiş, kendine güvenen, özgür düşüncelerini ifade edebilen, hakkını savunabilen, kendine ve çevresine duyarlı ve saygılı, çözüm odaklı bireyler olabilmelerine, çatışma çözme becerileri destek olacaktır.
TOÇEV
Gelişim Psikoloğu Ceyda Demirbaşoğlu